Ενα κεντρικό σύστημα, που είχε καταφέρει να θέσει υπό τον έλεγχό του όλα τα δεδομένα, τις δηλώσεις και τις καταβολές των επιδοτήσεων, είχε αναπτυχθεί κάτω από το κέλυφος του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Η «Κ» φωτίζει την αλυσίδα των ενεργειών που οδήγησαν στο κόλπο με τα εικονικά βοσκοτόπια.
2012
Η πρώτη διαμάχη
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ύστερα από ελέγχους διαπιστώνει ότι η Ελλάδα είχε χαρτογραφήσει μέρη με ξυλώδη βλάστηση ως βοσκοτόπους επιλέξιμους για ενίσχυση. Oταν τα βοσκοτόπια μπαίνουν σε ψηφιακό χάρτη (χαρτογραφικό υπόβαθρο), η Κομισιόν αφαιρεί από τα συνολικά 24.000.000 στρέμματα που δήλωνε η Ελλάδα τα 9.900.000 ως «μη επιλέξιμα» και επιβάλλει σειρά προστίμων περίπου 450 εκατ. ευρώ.
Η Ελλάδα επιμένει στο να περιληφθούν και οι μεσογειακού τύπου βοσκότοποι (με πουρνάρια, ξυλώδη βλάστηση κ.λπ.) ως επιλέξιμοι και προσφεύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, υποστηρίζοντας τον δικό της ορισμό των βοσκοτόπων.
2014
Η «τεχνική λύση»
Η Ελλάδα επιχειρεί να θεσμοθετήσει για πρώτη φορά τον ορισμό των βοσκοτόπων και λαμβάνει την απόφαση να καταρτίσει τα διαχειριστικά σχέδια βόσκησης, τα οποία μέχρι σήμερα δεν έχουν ολοκληρωθεί.
Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης της Νέας Δημοκρατίας Γιώργος Καρασμάνης θεσμοθετεί την «τεχνική λύση», προκειμένου να μη χαθούν εν δυνάμει επιδοτήσεις. Με βάση τις προβλέψεις της Ε.Ε., τα ζώα πρέπει να αντιστοιχούν σε βοσκοτόπια συγκεκριμένης έκτασης για να δικαιολογηθούν.
Η «τεχνική λύση», που ήταν η κεντρική κατανομή βοσκοτόπων μόνο σε κτηνοτρόφους, επέτρεπε σε περιφέρειες όπου η βοσκήσιμη γη δεν επαρκούσε για το τοπικό ζωικό κεφάλαιο, να «δανειστούν» εκτάσεις από αλλού. Η «λύση» θα ίσχυε μόνο για το 2014 για κάλυψη εκτάκτων αναγκών, όμως τελικά παρέμεινε σε ισχύ μέχρι και πέρυσι.
2015
Και σε μη κτηνοτρόφους
Ο αρμόδιος υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ Παναγιώτης Λαφαζάνης ορίζει σχετικά με την «τεχνική λύση» ότι τυχόν απόθεμα βοσκοτόπων δεν μπορεί να κατανεμηθεί σε κτηνοτρόφους που έχουν την έδρα εκμετάλλευσής τους σε ένα νησί και το απόθεμα βοσκοτόπων είτε σε άλλο νησί είτε σε άλλη περιφέρεια της ηπειρωτικής Ελλάδας. Επιτρέπει όμως για πρώτη φορά, με τροποποιητική απόφαση, και σε μη κτηνοτρόφους να διεκδικούν δικαιώματα και σε βοσκοτόπια που δεν ήταν παραγωγικά, αρκεί να τα συντηρούν.
2017
Ο νέος «κουμπαράς»
Η Κομισιόν υιοθετεί νέο ορισμό για τα βοσκοτόπια, ενσωματώνοντας τα μεσογειακά βοσκοτόπια και επιστρέφοντας ουσιαστικά στην Ελλάδα τις εκτάσεις που είχαν κοπεί. Ακόμη αλλάζει τον τρόπο που δίνεται η επιδότηση, ώστε να προσφέρει κίνητρα στους νέους να μπουν στον χώρο της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, το λεγόμενο «Εθνικό Απόθεμα».
Πρόκειται ουσιαστικά για έναν κουμπαρά όπου μαζεύονται χρήματα για νέους αγρότες. Το ύψος της συνολικής επιδότησης παραμένει σταθερό, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα κονδύλια για τους υπόλοιπους παραγωγούς.
Ο επόμενος υπουργός της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Βαγγέλης Αποστόλου θεσμοθετεί την κατανομή του εθνικού αποθέματος σε βοσκοτόπους χωρίς ζώα και από ανθρώπους που δεν είναι απαραίτητα κτηνοτρόφοι, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για ψευδείς αιτήσεις.
Στη διανομή των επιπλέον βοσκοτόπων μπαίνει η εταιρεία-τεχνικός σύμβουλος Neuropublic, που έχει προνομιακή πρόσβαση στα δεδομένα του χαρτογραφικού υποβάθρου του οργανισμού, σε συνεργασία με την τεχνική εταιρεία ενός δασολόγου που συμμετέχει στην κωδικοποίηση των δασικών χαρτών. Ο ίδιος και συγγενείς του είναι μεταξύ των κατηγορουμένων σε υπόθεση με εικονικά βοσκοτόπια στον Γράμμο (παρόλο που οι ίδιοι έχουν μόνιμη έδρα την Αττική), η οποία εκδικάστηκε έπειτα από αναβολές στο Εφετείο την Πέμπτη 29 Μαΐου.
2019
Εικονικό «μπουμ»
Οι υπουργοί Αγροτικής Ανάπτυξης πρώτα του ΣΥΡΙΖΑ Σταύρος Αραχωβίτης και στη συνέχεια της Νέας Δημοκρατίας Μάκης Βορίδης δίνουν το πράσινο φως στον τότε πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ Αθανάσιο Καπρέλη να δεσμεύονται βοσκότοποι σε νησιά ή μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδος μακριά από τον τόπο εγκατάστασης των κτηνοτρόφων. Τη χρονιά αυτή και την επομένη, 2020, πολλαπλασιάζονται οι δηλώσεις για βοσκοτόπους.
2020
Ο έλεγχος των Ε9
Επειτα από καταγγελίες, η ελέγκτρια Βιβή Τυχεροπούλου, με εντολή ελέγχου του τότε προέδρου Γρηγόρη Βάρρα, συγκρίνει τις ιδιοκτησίες για βοσκοτόπια που είχαν αιτηθεί ενίσχυση σε διαφορετικά έτη. Διαπιστώνει ότι εμφανίζονταν ιδιοκτήτες βάσει του Ε9 τους για κάποιες εκτάσεις οι οποίες ένα χρόνο νωρίτερα είτε ανήκαν σε διαφορετικό δικαιούχο είτε σε κανέναν.
Η κ. Τυχεροπούλου πηγαίνει τις υποθέσεις στον κ. Βάρρα, ο οποίος αποφάσισε να μπλοκάρει 3.500 αριθμούς ΦΠΑ που συνδέονται με ύποπτες αιτήσεις, προκειμένου να τις ελέγξει και να στείλει τις πρώτες τρεις υποθέσεις στους εισαγγελείς. Σύντομα αποπέμπεται από τη θέση του. Από τότε μέχρι σήμερα παραμένει σύμβουλος του πρωθυπουργού.
2021
Χωρίς δικαιολογητικά
Από τον νέο πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ, ∆ημήτρη Μελά, εκδίδεται νέα οδηγία προς τους ελεγκτές να περιορίζουν τους ελέγχους τους σε ένα μόνο έτος και να μην κάνουν σύγκριση με προηγούμενα έτη. Δεν ζητείται η υποβολή τίτλων ιδιοκτησίας για να αποδειχθεί κυριότητα ή μίσθωση ενός βοσκοτόπου. Αρκεί η συμπλήρωση του Ε9.
2022
Προσωρινό «μπλόκο»
Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Γιώργος Γεωργαντάς μπλοκάρει την πληρωμή εθνικού αποθέματος σε 2.000 ΑΦΜ με βοσκοτόπια χωρίς ζώα και αποφασίζει οι αιτήσεις των παραγωγών να ανεβαίνουν στο gov.gr και όχι μέσω «Γαία Επιχειρείν». Το μέτρο εφαρμόζεται το 2022 αλλά δεν συνεχίζεται μετά τις εκλογές του 2023.
2023
Νέα καρατόμηση
Eνας άλλος πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο Ευάγγελος Σημανδράκος, μπλοκάρει περίπου 6.000 ύποπτους ΑΦΜ. ∆έχθηκε επίθεση από τον τότε αρμόδιο υπουργό που εκλέγεται στην Κρήτη, Λευτέρη Αυγενάκη, ο οποίος απαίτησε την παραίτησή του, επικαλούμενος προβλήματα με τις πληρωμές του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Ο Σημανδράκος, ο οποίος έχει προσληφθεί μέσω διαγωνισμού ΑΣΕΠ, αρχικά αντιστέκεται, ισχυριζόμενος ότι η πίεση οφειλόταν στη συνεχιζόμενη έρευνα. Τελικά υπέβαλε την παραίτησή του και αντικαταστάθηκε από τον αναπληρωτή του, Κυριάκο Μπαμπασίδη. Ο κ. Αυγενάκης έδωσε εντέλει εντολή να ξεμπλοκαριστούν οι 6.000 ΑΦΜ.
2024
Πρόστιμα και καταδίκες
Τον Μάρτιο του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβάλλει στην Ελλάδα πρόστιμο ύψους 283 εκατ. ευρώ για κακοδιαχείριση στον ΟΠΕΚΕΠΕ όσον αφορά τις πληρωμές ενισχύσεων της Ε.Ε. που πραγματοποιήθηκαν το 2020, το 2021 και το 2022.
Τον Οκτώβριο έχουμε την πρώτη καταδικαστική απόφαση για παράνομα βοσκοτόπια στην Τζια. Η κ. Τυχεροπούλου είναι βασικός μάρτυρας στην υπόθεση, αφού εν τω μεταξύ είναι εμπειρογνώμονας στην έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.
Στις 14 Οκτωβρίου, λίγες μέρες μετά την καταδικαστική απόφαση, ο κ. Μπαμπασίδης απομακρύνει αιφνιδιαστικά την κ. Τυχεροπούλου από τη θέση της, κατηγορώντας τη δημόσια για «υπηρεσιακή ανεπάρκεια». Της απαγορεύτηκε η πρόσβαση στους φακέλους της και η πόρτα του γραφείου της σφραγίστηκε.
Η ίδια έχει προσφύγει στη Δικαιοσύνη για να ακυρώσει τις αποφάσεις που ελήφθησαν εναντίον της. Ο Οργανισμός έχει ασκήσει αγωγή εναντίον της. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είχε ζητήσει εδώ και σχεδόν ένα χρόνο την απόσπαση της κ. Τυχεροπούλου. Το έγγραφο είχε υπογραφεί από την αρχή από τον υπουργό Δικαιοσύνης Γιώργο Φλωρίδη, όχι όμως από τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστα Τσιάρα, παρότι η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι συνεργάζεται πλήρως με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.
2025
Η έφοδος και η διάλυση
Στο τέλος Ιανουαρίου η κυβέρνηση τοποθετεί τον Νίκο Σαλάτα, έναν πρώην δικαστικό, στη διοίκηση του Οργανισμού, με εντολή την εξυγίανσή του. Σχεδόν πέντε μήνες μετά, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία πραγματοποιεί έφοδο στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ο κ. Σαλάτας αποπέμπεται έπειτα από καταγγελία των εισαγγελέων ότι παρακώλυσε το έργο τους. Ο ίδιος σε συνεντεύξεις μετά την αποπομπή του κάνει λόγο για πολλές «κομπίνες» που έγιναν κυρίως το 2022 και το 2023.
Την περασμένη Τρίτη η κυβέρνηση αποφασίζει να κλείσει τον ΟΠΕΚΕΠΕ, έχοντας λάβει προειδοποιητικά μηνύματα ότι απειλούνταν η άρση της πιστοποίησής του από τις ευρωπαϊκές αρχές.
Ο ρόλος του τεχνικού συμβούλου
Οι αιτήσεις των παραγωγών γίνονται μέσω των πιστοποιημένων Κέντρων Υποδοχής Δικαιούχων (ΚΥΔ). Τα ΚΥΔ έχουν πρόσβαση στα διαθέσιμα βοσκοτόπια. Η εταιρεία «Γαία Επιχειρείν», θυγατρική της Neuropublic, έχει πιστοποιηθεί ως φορέας συντονισμού και τεχνικής υποστήριξης των ΚΥΔ.
Η Neuropublic από το 2009 μέχρι το 2024, με μοναδική εξαίρεση το 2022, αναλάμβανε μέσω ετήσιων διεθνών διαγωνισμών την υποστήριξη της διαδικασίας λειτουργίας του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχων (ΟΣΔΕ) για τον υπολογισμό των δικαιωμάτων ενίσχυσης, την υποβολή των δηλώσεων ΟΣΔΕ, την ανάπτυξη του λογισμικού για τη διενέργεια των ελέγχων και τον υπολογισμό των ποσών πληρωμής για κάθε δικαιούχο.
Επίσης, η «Γαία Επιχειρείν» είχε πρόσβαση στα στοιχεία των δηλώσεων ΟΣΔΕ και στο σύστημα καταγραφής αγροτεμαχίων σε όλη τη χώρα. Ολες οι διαδικασίες, καθώς και κάθε δικλίδα ασφαλείας του λογισμικού των ελέγχων, περνούσαν μέσα από τον τεχνικό σύμβουλο.
Πώς γίνονται οι παράνομες αιτήσεις
Οι αιτήσεις για το εθνικό απόθεμα μπορούν να γίνουν μόνο μία φορά από νέους αγρότες. Παρ’ όλα αυτά την επόμενη χρονιά, οι ίδιοι άνθρωποι ζητούσαν χρήματα για συντήρηση βοσκοτόπου μέσω «τεχνικής λύσης» και άλλοι έπαιρναν σειρά για το εθνικό απόθεμα. Οι ίδιες εκτάσεις από χρονιά σε χρονιά εμφανίζονταν να αλλάζουν ιδιοκτήτες. Ομως ο οργανισμός δεν μπορούσε να εντοπίσει τις ψευδείς δηλώσεις στα Ε9, γιατί ίσχυε η οδηγία για περιορισμό των ελέγχων στο τρέχον έτος.
Τα ΚΥΔ έχουν στη διάθεσή τους την καταγραφή των ελεύθερων βοσκοτόπων. Κάποιος πρόθυμος να δηλώσει νέος αγρότης ανοίγει το Ε9 του και δηλώνει ότι εκμισθώνει τις ελεύθερες εκτάσεις, έναντι μικρού ενοικίου. Οι εικονικοί ενοικιαστές της πυραμίδας καρπώνονται ολόκληρη την επιδότηση.
Πολλοί δικαιούχοι επιδότησης «τυχαίνει» να είναι ιδιοκτήτες ή υπάλληλοι ΚΥΔ.
Το κέντρο του κυκλώματος φαίνεται να βρίσκεται στην Κρήτη. Το 2020 η Κρήτη λαμβάνει τα δύο τρίτα του συνόλου των επιδοτήσεων του εθνικού αποθέματος. Ανάλογος είναι και ο ρυθμός αύξησης των αμνοεριφίων στο νησί: από 178.216 το 2015 αυξάνονται σε περίπου 1,4 εκατ. το 2020, σημειώνοντας αύξηση 708,7%.
Σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα ο συνολικός πληθυσμός το 2020 των αιγοπροβάτων είναι 796.025. Οι επιδοτήσεις από 6,8 εκατ. ευρώ το 2018 εκτινάσσονται στα 30,2 εκατ. το 2020. Ανάλογα εντυπωσιακές είναι και οι ικανότητες που φαίνεται να αποκτούν ορισμένοι ελεγκτές στην Κρήτη, οι οποίοι, σύμφωνα με εσωτερικές εκθέσεις που έχει στην κατοχή της η «Κ», εμφανίζονται να ελέγχουν πάνω από 2.000 αιγοπρόβατα σε μία ημέρα.https://www.kathimerini.gr/
