Κλιματική κρίση: Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει ταχύτατα – Συναγερμός για τις παραθαλάσσιες περιοχές

Ανησυχία προκαλεί η ταχύτατη άνοδος της στάθμης της θάλασσας, προοικονομώντας περισσότερες πλημμύρες και ένα εξαιρετικά αβέβαιο μέλλον.

Επιμέλεια Βασιλική Δρίβα

Για περίπου 2.000 χρόνια, η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας μεταβαλλόταν ελάχιστα. Αυτό άλλαξε τον 20ό αιώνα, όταν ξαφνικά άρχισε να αυξάνεται πιο γρήγορα και έκτοτε δεν έχει σταματήσει, με τον ρυθμό να επιταχύνεται ολοένα και περισσότερο.

Οι επιστήμονες προσπαθούν να καταλάβουν τι θα φέρει αυτό στο μέλλον.

Απροσδόκητα υψηλή η στάθμη της θάλασσας

Από το 1993, οι δορυφόροι παρακολουθούν προσεκτικά τους ωκεανούς του κόσμου, επιτρέποντας στους επιστήμονες να έχουν σαφή εικόνα για το πώς συμπεριφέρονται. Τα ευρήματα είναι ανησυχητικά.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας ήταν απροσδόκητα υψηλή πέρυσι, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση δορυφορικών δεδομένων από τη NASA.

Πιο ανησυχητική, ωστόσο, είναι η μακροπρόθεσμη τάση. Ο ρυθμός της ετήσιας ανόδου της στάθμης της θάλασσας έχει υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια, με αποτέλεσμα η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας να έχει αυξηθεί κατά 10 εκατοστά από το 1993.

«Είναι σαν να πατάμε το πόδι μας στο πεντάλ του γκαζιού», δήλωσε ο Μπέντζαμιν Χάμλινγκτον, ερευνητής στην Ομάδα για τη στάθμη της θάλασσας και τους πάγους στο Εργαστήριο Αεριοπροώθησης της NASA. Ενώ άλλα κλιματικά σήματα αυξομειώνονται, η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας έχει μια «επίμονη άνοδο», δήλωσε στο CNN.

Παγόβουνο στην Γροιλανδία. REUTERS/Sarah Meyssonnier

Αυτό προοικονομεί προβλήματα για το μέλλον. Οι επιστήμονες έχουν μια καλή ιδέα για το πόσο θα αυξηθεί η μέση στάθμη της θάλασσας μέχρι το 2050 – περίπου 15 εκατοστά σε παγκόσμιο επίπεδο. Μετά το 2050, ωστόσο, τα πράγματα γίνονται πολύ ασαφή.

«Έχουμε ένα τόσο μεγάλο εύρος αβεβαιότητας», δήλωσε ο Ντιρκ Νοτζ, επικεφαλής του τμήματος θαλάσσιων πάγων στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. «Τα νούμερα απλά αυξάνονται και αυξάνονται και αυξάνονται πολύ γρήγορα».

Ο κόσμος θα μπορούσε εύκολα να δει ένα επιπλέον μέτρο άνοδο της στάθμης της θάλασσας μέχρι το 2100, δήλωσε στο CNN- θα μπορούσε επίσης να χρειαστούν εκατοντάδες χρόνια για να φτάσει σε αυτό το επίπεδο. Οι επιστήμονες απλώς δεν γνωρίζουν ακόμη αρκετά για να προβλέψουν τι θα συμβεί.

Αυτό για το οποίο οι επιστήμονες είναι απολύτως σαφείς είναι ο λόγος της ανόδου: η υπερθέρμανση του πλανήτη που προκαλείται από τον άνθρωπο.

Το περιβάλλον υπό πίεση

Οι ωκεανοί απορροφούν περίπου το 90% της πλεονάζουσας θερμότητας που παράγεται κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων, και καθώς το νερό θερμαίνεται διαστέλλεται. Η θερμότητα στους ωκεανούς και την ατμόσφαιρα οδηγεί επίσης στο λιώσιμο των παγετώνων της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής, οι οποίοι μαζί συγκρατούν αρκετό γλυκό νερό για να αυξήσουν την παγκόσμια στάθμη της θάλασσας κατά περίπου 65 μέτρα.

Το λιώσιμο των πάγου έχει προκαλέσει περίπου τα δύο τρίτα της μακροπρόθεσμης ανόδου της στάθμης της θάλασσας, αν και πέρυσι -το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί στον πλανήτη- οι δύο παράγοντες αντιστράφηκαν, καθιστώντας την υπερθέρμανση των ωκεανών τον κύριο παράγοντα.

Είναι πιθανό ότι η αύξηση κατά περίπου 91 εκατοστά έχει ήδη «κλειδώσει», δήλωσε ο Νοτζ, επειδή «έχουμε πιέσει το σύστημα πολύ σκληρά». Το μεγάλο ερώτημα είναι, πόσο γρήγορα θα συμβεί;

Τα στρώματα πάγου αποτελούν τη μεγαλύτερη αβεβαιότητα, καθώς δεν είναι σαφές πόσο γρήγορα θα αντιδράσουν καθώς ο κόσμος θερμαίνεται – αν θα λιώνουν σταθερά ή αν θα φτάσουν σε σημείο καμπής και θα καταρρεύσουν γρήγορα.

Γυναίκα στην Ινδονησία στρέφεται στην καλλιέργεια μαγκρόβιων για να αντιμετωπίσει την άνοδο της παλίρροιας. REUTERS/Ajeng Dinar Ulfiana

Από τη μελέτη πραγμάτων όπως οι πυρήνες πάγου και τα ιζήματα, οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι ένα ξαφνικό και δραματικό λιώσιμο συνέβη πριν από χιλιάδες χρόνια, δήλωσε ο Νοτζ, αλλά είναι ακόμη ασαφές πώς οι διαδικασίες μπορεί να εξελιχθούν τις επόμενες δεκαετίες και αιώνες.

Η Ανταρκτική είναι «ο ελέφαντας στο δωμάτιο», είπε. Ανησυχητικές αλλαγές εκτυλίσσονται σε αυτή την τεράστια παγωμένη ήπειρο, η οποία συγκρατεί αρκετό νερό για να ανεβάσει τη στάθμη κατά 57 μέτρα.

Ο Νοτζ περιγράφει το στρώμα πάγου ως έναν «γίγαντα που ξυπνάει»: Χρειάζεται πολύς χρόνος για να ξυπνήσει, αλλά όταν ξυπνήσει, «είναι πολύ, πολύ δύσκολο να το ξανακοιμίσει κανείς».

Οι επιστήμονες θα χρειαστούν χρόνο για να ξεδιαλύνουν τι επιφυλάσσει το μέλλον για τα στρώματα πάγου και τι σημαίνει αυτό για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

«Θα υπάρχουν μεγάλες αβεβαιότητες που θα επιμένουν για δεκαετίες», δήλωσε ο Ρόμπερτ Νίκολς, καθηγητής προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στο Πανεπιστήμιο της East Anglia.

Τα «τρωτά» σημεία

Ο ωκεανός δεν είναι επίπεδος σαν μπανιέρα και υπάρχουν μεγάλες διαφορές στον τρόπο με τον οποίο βιώνεται η άνοδος της στάθμης της θάλασσας.

Σε ορισμένα μέρη του κόσμου παρατηρούνται υψηλότερα επίπεδα λόγω ενός πλέγματος παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειακών ρευμάτων, της διάβρωσης και των μετατοπίσεων της ξηράς – ορισμένα από αυτά οφείλονται σε φυσικές διεργασίες, όπως οι μετακινήσεις των τεκτονικών πλακών, άλλα σε ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων και υπόγειων υδάτων.

Οι ακτογραμμές των ΗΠΑ κινούνται πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο και προς το ανώτερο άκρο των προβλέψεων των κλιματικών μοντέλων, δήλωσε ο Χάμλινγκτον της NASA.

Αεροφωτογραφία δείχνει ένα παγόβουνο να επιπλέει μπροστά από το νησί Sermitsiaq κοντά στο Nuuk της Γροιλανδίας. REUTERS/Sarah Meyssonnier

Η Λουιζιάνα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη, καθώς η άνοδος της στάθμης της θάλασσας λόγω της κλιματικής αλλαγής συναντά την ταχέως βυθιζόμενη γη. Η πολιτεία έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά απώλειας γης στον κόσμο, με ορισμένες περιοχές να βιώνουν σχετική άνοδο της στάθμης της θάλασσας σχεδόν τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τον παγκόσμιο ρυθμό.

Εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών, τα νησιωτικά έθνη του Ειρηνικού που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο φέρουν το κύριο βάρος της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, η οποία ήδη αποτελεί απειλή για την ύπαρξή τους.

Τις επόμενες τρεις δεκαετίες, νησιά όπως το Τουβαλού, το Κιριμπάτι και τα νησιά Φίτζι θα βιώσουν άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά τουλάχιστον 15 εκατοστά, ακόμη και αν ο κόσμος μειώσει τη ρύπανση από τη θέρμανση του πλανήτη, σύμφωνα με τη NASA.

Και μετά;

Οι παράκτιες κοινότητες του κόσμου χτίστηκαν με την κατανόηση του πού φτάνουν συνήθως οι υψηλές παλίρροιες. «Τώρα μετατοπίζουμε αυτό το φυσιολογικό» και ακόμη και μικροσκοπικές μετατοπίσεις μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες επιπτώσεις, δήλωσε ο Χάμλινγκτον.

Ήδη, οι παράκτιες πλημμύρες αυξάνονται, ακόμη και χωρίς μεγάλες καταιγίδες ή έντονες βροχοπτώσεις. Οι πλημμύρες από τις υψηλές παλίρροιες συμβαίνουν τώρα δύο έως τρεις φορές πιο συχνά από το 1990 κατά μήκος των περισσότερων ακτών του Ατλαντικού και του Κόλπου των ΗΠΑ, δήλωσε ο Γουίλιαμ Σουίτ, ωκεανογράφος στην Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας συμβάλλει επίσης στη διάβρωση των ακτών, πνίγει τα συστήματα αποχέτευσης και προκαλεί τη διείσδυση αλμυρού νερού σε υπόγεια αποθέματα γλυκού νερού.

Η άνοδος της στάθμης των θαλασσών δεν θα γίνει εξίσου αισθητή. Σε ορισμένα μέρη, 15 εκατοστά μπορεί να σημαίνουν πιο συχνές πλημμύρες κατά τη διάρκεια της παλίρροιας- σε άλλα, μπορεί να οδηγήσουν σε συνεχή πλημμύρα, με το νερό να καλύπτει δρόμους και παράκτια εδάφη για μήνες κάθε φορά. Η διαφορά εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των μετατοπίσεων της ξηράς.

Ο κόσμος μπορεί να προσαρμοστεί στην αργή άνοδο της στάθμης της θάλασσας, δήλωσε ο Νοτζ: «Ίσως χρειαστεί να μετακινήσουμε πόλεις, ίσως χρειαστεί να μετεγκαταστήσουμε ανθρώπους», αλλά υπάρχουν τρόποι να χτίσουμε και να προετοιμαστούμε.

Αυτό συμβαίνει ήδη. «Ολόκληρα χωριά στα νησιά Φίτζι έχουν επίσημα μετεγκατασταθεί», δήλωσε ο ακτιβιστής από τα νησιά Φίτζι Τζορτζ Νέισγουα, από την κλιματική ομάδα 350.org, «οι επερχόμενες παλίρροιες πλημμυρίζουν τους δρόμους μας και κατακλύζουν τις καλλιέργειές μας».

Ωστόσο, αν ο ρυθμός επιταχυνθεί ραγδαία, «θα είναι πολύ, πολύ δύσκολο να προσαρμοστούμε, επειδή τα πράγματα εκτυλίσσονται ταχύτατα», είπε. Όπως πάντα, οι πιο ευάλωτοι θα είναι αυτοί που θα βιώσουν τις μεγαλύτερες επιπτώσεις, πρόσθεσε.

Πολλά μέρη του κόσμου δεν είναι καλά προετοιμασμένα.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας είναι ένα «υποτιμημένο» πρόβλημα, καθώς «είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τις επιπτώσεις» ακόμη και μιας ανόδου κατά μερικά εκατοστά, δήλωσε ο Νίκολς του Πανεπιστημίου της East Anglia.

Οι άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν τον έλεγχο του πόσο γρήγορα θα αυξηθεί η στάθμη της θάλασσας τις επόμενες δεκαετίες και αιώνες, μειώνοντας τις εκπομπές, σημείωσε ο Νοτζ.