Το χρονικό της εισβολής των Ναζί στην Αθήνα ο στρατιωτικός έλεγχος και οι περιορισμοί στην καθημερινή ζωή
Στις 27 Απριλίου 1941 η Αθήνα βιώνει μία από τις πιο δραματικές στιγμές της ιστορίας της: την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων και την επίσημη έναρξη της Κατοχής.
Από τις πρώτες πρωινές ώρες, τα γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν την πρωτεύουσα χωρίς σημαντική αντίσταση. Η πόλη παραδόθηκε σχεδόν αμαχητί, καθώς οι ελληνικές δυνάμεις είχαν ήδη υποχωρήσει. Η γερμανική σημαία υψώθηκε στην Ακρόπολη και στα Ανάκτορα, ενώ ο Δήμαρχος Αθηναίων Αμβρόσιος Πλυτάς απηύθυνε διάγγελμα στον λαό καλώντας σε τάξη και υπομονή.
Μέσα σε λίγες ώρες, η Αθήνα βρέθηκε κάτω από τη σκιερή επιρροή της Κατοχής, και η κανονικότητα της ζωής προσαρμόστηκε στους κανόνες των νέων κατακτητών.
Τα γεγονότα της ημέρας εκείνης καταγράφηκαν λεπτομερώς από την εφημερίδα «AΘHNAIKA NEA» της 27ης Απριλίου 1941, αποτυπώνοντας το κλίμα φόβου, ανασφάλειας και αναγκαστικής προσαρμογής που επικράτησε στην πόλη:
«Από της πρωΐας σήμερον η πόλις των Αθηνών κατελήφθη υπό των γερμανικών στρατευμάτων. Τα γεγονότα της εισόδου των γερμανικών στρατευμάτων και της καταλήψεως της πρωτευούσης εξειλίχθησαν κατά την εξής χρονολογικήν σειράν:
»Η είσοδος των πρώτων γερμανικών τμημάτων εγένετο την 8.10 πρωϊνήν. Επικεφαλής των πρώτων τούτων τμημάτων ήσαν ο ίλαρχος του 10ου συντάγματος του Βραδεμβούργου Γιακόμπυ και ο υπολοχαγός της 6ης ορεινής μεραρχίας Έλσνιτς.
«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 28.4.1941, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Οι πρώτες διαταγές
»Τα πρώτα εισελθόντα τμήματα εύρον τας οδούς των Αθηνών ;aνευ κινήσεως συμφώνως προς διαταγήν της ελληνικής στρατιωτικής διοικήσεως.
»Η διαταγή κοινοποιηθείσα εις τας αρμόδιας υπηρεσίας και επαναλαμβανομένη συνεχώς υπό του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών συν στα “λόγω επιτακτικής ανάγκης” τα κάτωθι:
1)Η κίνησι εις τας Αθήνας και τον Πειραιά και τα περίχωρα να διακοπή αμέσως.
2) Όλα τα καταστήματα να είνε κλειστά.
3) Οι κάτοικοι να παραμείνουν εις τας οικίας των.
4) Οι στρατιωτικοί να παραμείνουν εις τους στρατώνας των εν αυστηρά επιφυλακή.
5) Αι φρουροί να παραμείνουν, εις τας θέσεις των.
6) Εντός της πόλεως να κινούνται μόνον αι περίπολοι ασφαλείας και τάξεως επιβλεπόμεναι υπό ανωτέρων βαθμοφόρων και απασχολούμεναι αποκλειστικώς με ζητήματα τάξεως.
7) Η ενεργός αντιαεροπορική άμυνα να σταματήση αμέσως, των εις την υπηρεσίαν της αξιωματικών και οπλιτών παραμενόντων εις τας θέσεις των.
8) Τα κατά τόπον τμήματα χωροφυλακής και αστυνομίας πόλεων να παραμείνουν εις τας θέσεις των τηρούντα την τάξιν.
9) Δεδομένου ότι η πόλις είνε ανοχύρωτος και ουδεμία θα προβλήθη αντίστασις αξιώ όπως ουδείς ακουσθή πυροβολισμός.
»Οι παραβάται θα συλλαμβάνωνται αμέσως και θα εγκλείωνται εις τας φυλακάς.
Λογοκρισία
»Εν συνεχεία ο ανώτερος στρατιωτικός διοικητής Αθηνών διώρησε δια την απουσίαν του αναπληρωτήν του τον επιτελάρχην του, διέταξε δε όπως από της λήψεως της διαταγής του σταματήση πάσα έκτακτος έκδοσις εφημερίδων και εντύπων.
»Ώρισε, τέλος ότι η ως άνω διαταγή θα μεταδίδεται διαρκώς δια του ραδιοφωνικού σταθμού μέχρις εκδόσεως διαταγής παύσεως.
»Την ως άνω διαταγήν ο ραδιοφωνικός σταθμός των Αθηνών εξέπεμπε διαρκως ανά 5 λεπτά της ώρας.
»Ταυτοχρόνως με την κοινοποίησιν της διαταγής του στρατιωτικού διοικητού, τα πρώτα τμήματα των γερμανικών δυνάμεων, ήρχισαν να ανέρχωνται εις τας προάστεια των Αθηνών από διάφορα σημεία την 8.15΄ πρωινήν περίπου.
»Τα τμήματα επροχώρησαν εν συνεχεία προς την πρωτεύουσαν και κατέλαβον τα διάφορα στρατιωτικά κτίρια, το τηλεγραφείον και άλλα δημόσια καταστήματα.
»Τμήμα Γερμανών στρατιωτών κατέλαβε τα Ανάκτορα, όπου υψώθη η γερμανική σημαία. Έτερον τμήμα ανήλθεν αμέσως επί της Ακροπόλεως, εις της οποίας ανυψώθη ομοίως η γερμανική σημαία, μ’απόδοσιν των νενομισμένων τιμών».
«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 28.4.1941, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
«Εις το Δημαρχείον»
Καθώς τα πρώτα τμήματα του γερμανικού στρατού εδραιώνουν την παρουσία τους στα στρατηγικά σημεία της πόλης, ακολουθούν κινήσεις που επισφραγίζουν τη νέα πραγματικότητα: η έπαρση της γερμανικής σημαίας και η επίσημη επικοινωνία με τις δημοτικές αρχές.
«Τα πρώτα εισελθόντα εις την πόλιν στρατεύματα προς έβησαν εις την ανύψωσιν της γερμανικής σημαίας εις όλα τσ δημόσια καταστήματα. Επί κεφαλής των τμημάτων τούτων ευρίσκετο ο συνταγματάρχης φον Σλίφεν. Ο ανώτερος τούτος στρατιωτικός ανέλαβε τα καθήκοντα του φρουράρχου.
»Ο Γερμανός φρούραχος κατηυθύνθη εις το κατάστημα της Δημαρχίας. Εκεί τον εδεξιώθη ο Δήμαρχος της πόλεως κ. Πλυτάς. Ο Γερμανός συνταγματάρχης εδέχθη ακολούθως τους αντιπροσώπους του τύπου, προς τους οποίους εδήλωσεν, ότι “οι Γερμανοί στρατιώται έρχονται ως φίλοι και φέρουν την ειρήνην εις την Ἑλλάδα.
»Η μακρά φιλία η οποία υπήρχε μεταξύ των δύο χωρών, θα αναζωπυρωθή και πάλιν. Ο παριστάμενος δήμαρχος κ. Πλυτάς, ηυχαρίστησε εκ μέρους της πόλεως διότι εσεβάσθησαν τα γερμνικά σταρτεύματα τας Αθήνας, τονίσας ότι ένας πολιτισμένος λαός δεν ήτο δυνατόν παρά να τας σεβασθή».
Η στρατιωτική εγκαθίδρυση
Η εγκαθίδρυση της γερμανικής εξουσίας στην Αθήνα ολοκληρώνεται με την άφιξη των ανώτερων στρατιωτικών διοικητών στην πόλη. Ο νέος διοικητής αναλαμβάνει τον συντονισμό των πρώτων μέτρων για την οργάνωση της καθημερινής ζωής υπό το νέο καθεστώς, επιβάλλοντας αυστηρούς περιορισμούς. Μέσα από αυτές τις πρώτες εντολές, η ζωή στην πόλη αρχίζει να μεταβάλλεται δραματικά, καθώς οι κάτοικοι καλούνται να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες:
«Τας πρώτας μεσημβρινάς ώρας εισήλθεν εις την πόλιν ο στρατηγός Στούμμε, αρχηγός της 16ης γερμανικής στρατιάς, η οποία έλαβε μέρος εις τας μάχας του ελληνικού μετώπου. Εις την Ελλάδα επίσης κατήλθεν και η 14η στρατιά υπό τον στρατηγόν Μπέμε.
»Ο στρατηγός Στούμμε έχει διορισθή διοικητής της πόλεως των Αθηνών. Ο στρατηγός Στούμμε θα ρυθμίση εντός του απογεύματος όλας τας λεπτομέρειας της ζωής και της κινήσεως.
»Μετά συνεργασίαν με τον επικεφαλής των εισελθόντων εις τη πόλιν τμημάτων, ο δήμαρχος Αθηναίων, επεφορτίσθη να ασκή απάσας τας εξουσίας εις την πόλιν τωμ Αθηνών. Επί τη βάσει της εξουσιοδοτήσεως ταύτης, ο δήμαρχος κ. Πλυτάς εξέδωσε το ακόλουθον διάγγελμα προς τον αθηναϊκόν λαόν:
«Ο δήμαρχος Αθηναίων, επιφορτισθείς υπό της γερμανικής κατοχής με όλας τας εξουσίας εν τη πόλει των Αθηναίων, ανακοινοί ότι σήμερον Κυριακήν 27ην Απριλίου και ώραν 8ην π.μ. τα γερμανικά στρατεύματα εισήλθον εις την πόλιν των Αθηνών και έλαβον κατοχήν αυτής.
»Υπό των επί κεφαλής των γερμανικών στρατευμάτων παρεσχέθησαν κατηγοριματικαί διαβεβαιώσεις, ότι ο πληθυσμός των Αθηνών δεν έχει να φοβήται απολύτως τίποτε. Καλούμεν πάντας όπως επιδείξωσι τάξιν, αξιοπρέπειαν και ευγένειαν.
Οι περιορισμοί
»Ο Δήμαρχος Αθηναίων εντέλεται όπως από της ώρας ταύτης επαναληφθή ομαλώς η κανονική ζωή της πόλεως.
Προς τούτο:
1) Τα καταστήματα τα κανονικώς κατά Κυριακήν ανοικτά ν’ ανοίξουν αμέσως.
2) Να αρχίση αμέσως η κυκλοφορία του λαού ανά την πόλιν, επιτρεπομένη μέχρι της 11ης νυκτερινής. Από της 11ης νυκτερινής (ώρα Ελλάδος) μέχρι της 6ης πρωινής απαγορεύεται η κυκλοφορία εις τας οδούς. Αι αστυνομικαί αρχαί δύνανται υπ’ ευθύνην των να εκδώσουν αδείας κυκλοφορίας και κατά τας υπολοίπους ώρας, όταν υπάρχη ανάγκη.
3) Η χωροφυλακή και η αστυνομία πόλεων να διατηρήσουν τα όπλα των προς τήρισιν της τάξεως.
4) Οι κατέχοντες όπλον οιονδήποτε πολεμικόν, κυνηγετικόν, πιστόλιον ή άλλο, να το παραδώσουν αμέσως εις τα οικεία αστυνομικά τμήματα επί αποδείξει.
5) Όπου υψούται ελληνική σημαία πρέπει δεξιά της να υψούται και η γερμανική.
6) Αι εφημερίδες δύναντι να εκδοθώσι και κυκλοφορήσωσι κατά τας κανονικάς των ώρας και εκδόσεις.
7) Υποχρεούνται πάντες όπως δέχωνται κατά τας συναλλαγάς τα γερμανικά τραπεζογραμμάτια με τιμήν 50 δραχμών κατά μάρκων.
8) Αύριον Δευτέραν πάντες οι υπάλληλοι, δημόσιοι, δημοτικοί κλπ., να είνε εις τας θέσεις των και πάντες οι άλλοι εις τας εργασίας των.
9) Το φρουραρχείον των στρατευμάτων γερμανικής κατοχής εγκατεστάθη εις το “Κιγκ Τζώρτζ” και το στρατηγείον εις το ξενοδοχείον “Μεγάλης Βρεττανίας”.
Aθήναι, 27 Απριλίου 1941
Ο Δήμαρχος Αθηναίων
ΑΜΒΡ. ΠΛΥΤΑΣ».
Χαιρετισμός προς τον Χίτλερ
Μέσα σε λίγες ώρες από την κατάληψη της πρωτεύουσας, το γεγονός της γερμανικής εισόδου επισφραγίζεται και με έναν συμβολικό χαιρετισμό προς το Βερολίνο, ο οποίος μεταδίδεται επισήμως από τον ραδιοφωνικό σταθμό Αθηνών:
«Την 12.45’ μετεδόθη παρά του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών γερμανιστί ο κατωτέρω χαιρετισμός της πρώτης εισελθούσης εις την πρωτεύουσαν ομάδος, προς τον καγκελλάριον Χίτλερ:
“Προς τον Φύρερ και καγκελαλάριον του Ράϊχ:
Βερολίνον
Φύρερ μου, Την 27ην ̓Απριλίου 1941 την 8.10 πρωϊνήν εφθάσαμεν εις τας Αθήνας, ως πρώτα γερμανικά στρατεύματα και την 8.45’ υψώσαμεν την γερμανικήν σημαίαν επί της Ακροπόλεως και εις το δημαρχείον.
Χάϊλ Φύρερ μου.
Γιακόμπυ, ίλαρχος του 10ου συντάγματος του Βραδεμβούργου, Έλσνιτς υπολοχαγός, 6η ορεινή μεραρχία”».
