Όταν το δικαστήριο στην Ιαπωνία κήρυξε αθώο τον Iwao Hakamata τον Σεπτέμβριο του 2024, ο μακροβιότερος θανατοποινίτης στον κόσμο έδειχνε να μην μπορεί να κατανοήσει την απόφαση αυτή, πόσο μάλλον να απολαύσει τη στιγμή.
«Του είπα ότι αθωώθηκε και εκείνος σιώπησε. Δεν μπορούσα να καταλάβω αν το κατάλαβε ή όχι», περιγράφει στο BBC η Hideko Hakamata, η 91χρονη αδερφή του, από το σπίτι της στο Χαμαμάτσου.
Η ίδια, από το 1968 που ο Iwao καταδικάστηκε για τετραπλή δολοφονία, αγωνίστηκε για να τον σώσει από τη θανατική ποινή. Τελικά μετά από 56 χρόνια τα κατάφερε. Ο 88χρονος, έχοντας περάσει 46 χρόνια στη φυλακή, στην επαναληπτική δίκη αθωώθηκε.
Η υπόθεση του Hakamata είναι αξιοσημείωτη. Δείχνει, επίσης, τη συστημική βαρβαρότητα που διέπει το σύστημα δικαιοσύνης της Ιαπωνίας, όπου οι θανατοποινίτες ενημερώνονται για τον απαγχονισμό τους μόνο λίγες ώρες νωρίτερα και περνούν χρόνια αβέβαιοι αν κάθε μέρα θα είναι η τελευταία τους.
Οι εμπειρογνώμονες για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν καταδικάσει εδώ και καιρό αυτή τη μεταχείριση ως σκληρή και απάνθρωπη, λέγοντας ότι επιδεινώνει τον κίνδυνο των κρατουμένων να αναπτύξουν σοβαρή ψυχική ασθένεια.
Ο Iwao Hakamata πέρασε περισσότερο από τη μισή ζωή του στην απομόνωση, περιμένοντας να εκτελεστεί για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε ποτέ. Από τότε που ορίστηκε η νέα δίκη και αποφυλακίστηκε το 2014, ζει υπό τη στενή φροντίδα της αδερφής του.
Ο πρώην επαγγελματίας πυγμάχος αποσύρθηκε το 1961 και έπιασε δουλειά σε εργοστάσιο επεξεργασίας σόγιας στη Σιζουόκα της κεντρικής Ιαπωνίας. Όταν το αφεντικό του, η σύζυγος του αφεντικού και τα δύο τους παιδιά βρέθηκαν τον Ιούνιο του 1966 μαχαιρωμένοι μέχρι θανάτου στο σπίτι τους, στο οποίο στη συνέχεια μπήκε φωτιά, ο Hakamata έγινε ο κύριος ύποπτος της αστυνομίας.
Έπειτα από ημέρες ανελέητης ανάκρισης, αρχικά παραδέχτηκε τις κατηγορίες που τον βάραιναν, αλλά αργότερα άλλαξε την ομολογία του, υποστηρίζοντας ότι η αστυνομία τον εξανάγκασε σε αυτήν χτυπώντας και απειλώντας τον. Καταδικάστηκε σε θάνατο από τους δικαστές, παρά το γεγονός ότι επανειλημμένα ισχυρίστηκε ότι η αστυνομία είχε κατασκευάσει στοιχεία.
Ο Hakamata, ο οποίος έκτοτε υποστήριζε πάντα την αθωότητά του, πέρασε περισσότερη από τη μισή του ζωή περιμένοντας να απαγχονιστεί, προτού νέα στοιχεία οδηγήσουν στην απελευθέρωσή του πριν από μια δεκαετία.
Αφού η εξέταση DNA στο αίμα που βρέθηκε σε ένα παντελόνι δεν έδειξε καμία ταύτιση με τον Hakamata ή τα θύματα, το περιφερειακό δικαστήριο της Σιζουόκα διέταξε την επανάληψη της δίκης το 2014. Λόγω της ηλικίας του και της εύθραυστης ψυχικής του κατάστασης, αφέθηκε ελεύθερος καθώς περίμενε τη νέα δίκη.
Ο ρόλος της αδερφής του
Η Hideko Hakamata, η 91χρονη αδερφή του, αφιέρωσε τη ζωή της στη μάχη για τη δικαιοσύνη. Από το 2014, όταν ο αδερφός της αποφυλακίστηκε προσωρινά εν αναμονή της επανεκδίκασης, ζουν μαζί. Η Hideko ήταν το πρόσωπο που στάθηκε στο πλευρό του, μιλώντας δημόσια για την αδικία που υπέστη.
«Ήταν κλειδωμένος και στρυμωγμένος σε ένα μικρό κελί φυλακής για περισσότερα από 40 χρόνια. Τον έκαναν να ζει σαν ζώο», λέει μιλώντας στο BBC. Οι δεκαετίες απομόνωσης είχαν καταστροφικές συνέπειες για την ψυχική του υγεία, με τον ίδιο να ζει «στον δικό του κόσμο».
«Δεν θέλω να σκέφτομαι το παρελθόν. Δεν ξέρω πόσο θα ζήσω. Θέλω απλώς ο Iwao να ζήσει μια ειρηνική και ήσυχη ζωή»
«Σε ένα επισκεπτήριο με ρώτησε: “Ξέρεις ποιος είμαι;”. Του απάντησα: “Ναι, ξέρω. Είσαι ο Iwao Hakamata”. Μου είπε “όχι, πρέπει να είσαι εδώ για να δεις ένα διαφορετικό πρόσωπο”. Και απλά επέστρεψε στο κελί του», περιγράφει η αδερφή του.
Η απόφαση για την αθώωση του Hakamata βασίστηκε σε κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία. Ρούχα με κηλίδες αίματος που χρησιμοποιήθηκαν ως στοιχείο ενοχής είχαν βρεθεί έναν χρόνο μετά το έγκλημα, αλλά οι συνθήκες και η κατάσταση των κηλίδων υποδήλωναν ότι τα στοιχεία είχαν φυτευτεί.
Όπως υπογράμμισε ο δικαστής Koshi Kunii, οι ανακριτικές αρχές είχαν «προσθέσει κηλίδες αίματος» και είχαν «κρύψει στοιχεία».
Η ζωή τους στην Ιαπωνία μετά την αθώωση
Στο μικρό τους διαμέρισμα, η Hideko φροντίζει καθημερινά τον αδερφό της, προσπαθώντας να του προσφέρει μια ήρεμη ζωή. Όταν την ρωτούν ποιον κατηγορεί για τα βάσανα του αδερφού της, απαντά: «Κανείς. Το να παραπονιόμαστε για αυτό που συνέβη δεν θα μας βγάλει πουθενά».
Η ίδια πέρασε τα περισσότερα από τα 91 της χρόνια παλεύοντας για την ελευθερία του αδερφού της και λέει ότι αυτή ήταν η μοίρα τους. «Δεν θέλω να σκέφτομαι το παρελθόν. Δεν ξέρω πόσο θα ζήσω. Θέλω απλώς ο Iwao να ζήσει μια ειρηνική και ήσυχη ζωή», καταλήγει.
