Ένας δότης σπέρματος, 67 κλινικές, 14 χώρες και τουλάχιστον 197 παιδιά – Τέσσερα παιδιά στην Ελλάδα με τη μετάλλαξη TP53 – Τι δείχνουν τα στοιχεία για κάθε χώρα.
Για 17 ολόκληρα χρόνια, το σπέρμα ενός Δανού άνδρα κατέληγε σε κλινικές γονιμότητας σε όλη την Ευρώπη, συμβάλλοντας στη γέννηση τουλάχιστον 197 παιδιών — παρά τα όρια που θέτουν ορισμένα κράτη για τον αριθμό γεννήσεων ανά δότη.
Το 2023, μια σπάνια και πιθανώς θανατηφόρα μετάλλαξη, η οποία αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, εντοπίστηκε σε μικρό ποσοστό των σπερματοζωαρίων του, προκαλώντας διεθνή συναγερμό σε υγειονομικές αρχές και κέντρα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Δύο χρόνια μετά, οι γιατροί προσπαθούν ακόμη να εντοπίσουν όλα τα παιδιά που ενδέχεται να κινδυνεύουν, καθώς αρκετά παραμένουν άγνωστα στις αρχές.
Το προφίλ του «Δότη 7069»
Πίσω από την ταυτότητα του «Δότη 7069», γνωστού ως «Kjeld», βρίσκεται ένας Δανός φοιτητής που ξεκίνησε να προσφέρει σπέρμα το 2005 στην European Sperm Bank της Κοπεγχάγης, έχοντας περάσει όλους τους ιατρικούς ελέγχους.
Η μετάλλαξη TP53, η οποία αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου, δεν μπορούσε τότε να ανιχνευθεί, καθώς εντοπιζόταν σε ελάχιστα κύτταρα.
Μέχρι το 2013, το σπέρμα του είχε χρησιμοποιηθεί για τη σύλληψη 49 παιδιών σε τουλάχιστον 33 οικογένειες στη Δανία — ξεπερνώντας τη μη δεσμευτική σύσταση που όριζε ανώτατο όριο 25 οικογενειών ανά δότη.
Τι δείχνουν τα στοιχεία για κάθε χώρα
Στο Βέλγιο, το υλικό του διανεμήθηκε σε 14 κλινικές και χρησιμοποιήθηκε από 38 γυναίκες, με αποτέλεσμα τη γέννηση 53 παιδιών, υπερβαίνοντας το εκεί νομικό όριο των έξι οικογενειών ανά δότη.
Στην Ισπανία, όπου το σπέρμα του πουλήθηκε σε τέσσερις κλινικές, οι αρχές επιβεβαιώνουν 35 γεννήσεις. Από τα 25 παιδιά που εξετάστηκαν, τρία βρέθηκαν φορείς της μετάλλαξης και ένα έχει ήδη εμφανίσει νόσο.
Στην Ελλάδα, επτά κλινικές προμηθεύτηκαν το σπέρμα του «Kjeld», όμως οι αρμόδιες αρχές επικαλούνται νομικά κωλύματα και δεν δίνουν στοιχεία. Έλληνας παιδοογκολόγος, που μίλησε ανώνυμα στο ebu.ch, έχει εντοπίσει τη μετάλλαξη TP53 σε τέσσερα παιδιά που συνελήφθησαν μέσω IVF (εξωσωματική γονιμοποίηση) από τον ίδιο δότη· δύο από αυτά νοσούν από καρκίνο.
Στη Γερμανία το σπέρμα του οδήγησε στη γέννηση δύο παιδιών, ένα εκ των οποίων είναι άρρωστο.
Από τη Σουηδία, τουλάχιστον οκτώ γυναίκες αναζήτησαν θεραπείες στο εξωτερικό με το σπέρμα του, με τον ακριβή αριθμό παιδιών να παραμένει άγνωστος — όμως υπάρχουν επιβεβαιωμένα περιστατικά παιδιών που δίνουν μάχη με τον καρκίνο.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία των δανικών αρχών, το σπέρμα του Δότη 7069 διακινήθηκε ακόμη σε Ιρλανδία, Πολωνία, Αλβανία και Κόσοβο, χωρίς ωστόσο να καταγραφούν γεννήσεις, ενώ δεν υπάρχουν επίσημες απαντήσεις από Κύπρο, Γεωργία, Ουγγαρία και Βόρεια Μακεδονία.
Το ζήτημα αναδεικνύει ένα κενό στη διεθνή νομοθεσία: πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει σαφές, καθολικό όριο στον αριθμό των παιδιών που μπορεί να αποκτηθούν από έναν και μόνο δότη σπέρματος.
