Τι θα γίνει φέτος με το λάδι, τι ανησυχεί παραγωγούς, νοικοκυριά. Ειδικοί στην ελαιοπαραγωγή, στο λάδι και την ελιά, εξηγούν στο ΒΗΜΑ
Διανύουμε το τρίτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου και η συγκομιδή της ελιάς βρίσκεται σε εξέλιξη σε όλη τη χώρα. Τα λιόπανα έχουν στρωθεί κάτω από τα λιόδεντρα και ο ήχος του καρπού που τινάζεται πάνω τους κυριαρχεί στα λιοχώραφα, όμως δεν είναι ο ίδιος με το παρελθόν. Αλλοτε η πτώση του ελαιοκάρπου στα πανιά ήταν έντονη, ακουγόταν σαν την πυκνή και δυνατή βροχή όταν χτυπά στο έδαφος. Τα τελευταία χρόνια η «βροχή» αυτή της ελιάς μαλάκωσε, τώρα ακούγεται ψιλή, αραιή, αδύναμη.
Ο ήχος αυτός που ακούγεται ισχνός στους περισσότερους ελαιώνες της χώρας, επιβεβαιώνει τις αρχικές εκτιμήσεις ότι η φετινή παραγωγή σε λάδι στην Ελλάδα θα είναι μειωμένη, όπως συμβαίνει εδώ και μια πενταετία.
Μειωμένη παραγωγή
Εκτιμάται ότι η παραγωγή ελαιολάδου ίσως δεν φτάσει καν τους 200.000 τόνους που αρχικά είχε εκτιμηθεί για λόγους όπως οι ζεστοί χειμώνες, οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες από νωρίς την άνοιξη που η ελιά ανθίζει, η ανομβρία, η προσβολή του καρπού από τον δάκο, το γλοιοσπόριο και άλλες ασθένειες που «χτυπούν» τα ελαιόδεντρα.
Αυτές οι δυσοίωνες προβλέψεις για την παραγωγής της ελιάς, όπως είναι εύλογο, προκαλούν μεγάλη ανησυχία στα νοικοκυριά που αναρρωτιούνται για την τιμή του ελαιολάδου σε μια περίοδο που η ακρίβεια δείχνει για τα καλά τα δόντια της, με υψηλές τιμές σε ενέργεια, ενοίκια αλλά και είδη πρώτης ανάγκης όπως η φέτα και η απειλή της τιμής της λόγω της ευλογιάς των προβάτων που έχει λαβώσει για τα καλά την κτηνοτροφία.
Είναι όμως αυτός ο φόβος των νοικοκυριών για την αύξηση της τιμής του λαδιού δικαιολογημένος από τα όσα διαμορφώνονται στην παραγωγή αλλά και την αγορά του ελαιολάδου ;
«ΤΟ ΒΗΜΑ» μίλησε με τους ανθρώπους που ασχολούνται με το λάδι και την ελιά και μάς έδωσαν την εικόνα, κατά τόπους διαφοροποιημένη, που επικρατεί μέχρι σήμερα στην συλλογή της ελιάς, στην παραγωγή λαδιού αλλά και την αγορά.
Στο 1/4 η παραγωγή στη Λέσβο
Σύμφωνα με τον Γεωργοοικονoμολόγο κύριο Βασίλη Ζαμπούνη και πρόεδρο της Επιστημονικής Εταιρείας Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4ε), ο ιστορικός μέσος όρος της ετήσιας λαδιάς στην Ελλάδα είναι περί τους 250.000 τόνους και κάπου εκεί περιμέναμε και φέτος (2025/26), όμως τελικά λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας σε πολλές περιοχές οι εκτιμήσεις έχουν κατέβει στους 200 – 210 χιλ. τόνους ελαιολάδου. Π.χ. η Λέσβος θα μπορούσε να φτάσει τα ιστορικά της μέγιστα 15-20.000 τόνοι τελικά λόγω της ανομβρίας / λειψυδρίας θα πέσει στους 5.000 τόνους.
Προς τα κάτω η παραγωγή στην Κρήτη
Σύμφωνα με τον κ. Ζαμπούνη και η Κρήτη έχει αναθεωρήσει την πρόβλεψη της παραγωγής ελαιολάδου προς τα κάτω.
Ο Πρόεδρος του Αγροτικού Ελαιουργικού Συνεταιρισμού Παλαιόχωρας Χανίων κύριος Βαρδουλάκης Ελευθέριος μίλησε «Στο Βήμα» και ήταν αρκετά αποκαρδιωμένος για την φετινή παραγωγή στην περιοχή του: «Δεν πάει η παραγωγή φέτος» είπε χαρακτηριστικά εξηγώντας πως ο συνδυασμός είναι πολύ κακός καθώς μιλάμε για μικρή ποσότητα ελαιοκάρπου και συγχρόνως για πολύ κακή ποιότητα εξαιτίας των παρασίτων που έχουν «χτυπήσει» τον καρπό.
«Ο χειμώνας είναι καλοκαίρι»
«Από 1.000 τόνους που βγάζαμε στο ελαιοτριβείο πριν από πέντε χρόνια, τα τελευταία χρόνια έχουμε κατακόρυφη πτώση. Η ποσότητα έχει μειωθεί στους 300 ή 400 τόνους», μάς λέει. Η αιτία;
Ο κ. Βαρδουλάκης αποδίδει τη μείωση της παραγωγής ελαιολάδου κατά 60% στην κλιματική αλλαγή. Οπως περιγράφει, «έχουμε λιγότερες βροχές, μειωμένη καρπόδεση λόγω ζέστης, τα δέντρα δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν. Ο χειμώνας είναι καλοκαίρι. Η ελιά θέλει χειμώνα και βροχή».
«Τρεις χρονιές τώρα έχουμε μειωμένη παραγωγή και όπως όλα δείχνουν φέτος πάμε για την τέταρτη και δυστυχώς έτσι που πάμε και του χρόνου τα ίδια θα είναι», λέει εμφανώς απογοητευμένος.
Οπως εξηγεί, η νότια πλευρά του νομού Χανίων έχει πληγεί περισσότερο από άλλες περιοχές της Κρήτης λόγω της μορφολογίας του εδάφους – δύσβατα ελαιοχώραφα – αλλά και της ποικιλίας της ελιάς τους, της «τσουνάτη» που «αγαπά» το κρύο περισσότερο από άλλες ποικιλίες.
«Τα χωράφια μας είναι δύσβατα. Δε μπορούμε να αλλάξουμε εύκολα την παραγωγή μας. Και η ελιά θέλει κρύο. Υποφέρει στις ζέστες δεν μπορεί να ανταπεξέλθει. Στην νότια πλευρά της Κρήτης έχουμε την Τσουνάτη. Στη βόρεια πλευρά κυρίως είναι η κορωνέικη, είναι πιο ανθεκτική αλλά και αυτή υποφέρει πλέον από τη ζέστη.
«Οι διαφορές στην παραγωγή τα τελευταία χρόνια είναι μεγάλη» επιμένει ο κ. Βαρδουλάκης. Παραγωγοί που έβγαζαν είκοσι τόνους, σήμερα βγάζουν τέσσερις – πέντε τόνους. Μεγάλες οι διαφορές.
Κλιματική αλλαγή
«Η κλιματική αλλαγή έχει εξελιχθεί σε καθοριστικό παράγοντα» αναφέρει ο κ. Ζαμπούνης. Το ελαιόδεντρο, παρά την ανθεκτικότητά του, χρειάζεται κρύους χειμώνες με αρκετές βροχές και ήπιες θερμοκρασίες την άνοιξη και το καλοκαίρι. Η γενική διαταραχή του κλίματος επηρεάζει και την ελαιοκαλλιέργεια. Ακραίο χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ισπανία – η μεγαλύτερη ελαιοπαραγωγός χώρα του κόσμου – η οποία τη διετία 2022/23 και 2023/24 έπεσε από το μέσο όρο των 1,4 εκατ. τόνους στους 660 και 850 χιλιάδες αντίστοιχα. Πέρσι επανήλθε στα φυσιολογικά της. Αποτέλεσμα η διετία έκρηξης των τιμών που τώρα επανέρχονται».
Ο πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Ελαιολάδου κ. Μανώλης Γιαννούλης συμφωνεί με τη θέση ότι η κλιματική αλλαγή επηρρεάζει δυσμενώς την ελαιοπαραγωγή: «Η ελιά χρειάζεται κρύο το χειμώνα και νερό από το Θεό. Νερό της βροχής. Η άρδρευση είναι καλή αλλά δεν είναι το ίδιο. Δυσμενείς παράγοντας για την ελιά η ανομβρία και η ζέστη».
«Ετσι είναι η ελιά»
Η μειωμένη παραγωγή λαδιού αφορά λίγο εως πολύ όλη την Ελλάδα ωστόσο η εικόνα από την Κρήτη δε χαρακτηρίζει όλη την Ελλάδα.
Ο Πρόεδρος του Συνεταιρισμού Παλαιοπαναγιάς Λακωνίας Γιώργος Δογαντζής παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζει τη φετινή μειωμένη λαδιά δε βλέπει την κατάσταση τόσο άσχημη.
Οπως μάς λέει η περιοχή του, δηλαδή η βόρεια Λακωνία, η περιοχή γύρω από την Σπάρτη, βρίσκεται στην αρχή της ελαιοκομιδής της, σε αντίθεση με την Νεάπολη Λακωνίας που βρίσκεται πιο νότια και σχεδόν έχει ολοκληρώσει τη συγκομιδή.
«Δεν έχουμε παραγωγή και εμείς, όπως και όλη η Ελλάδα. Οι εκτιμήσεις που υπήρχαν έχουν υποχωρήσει προς τα κάτω. Δε θα υπάρξουν οι 200.000 τόνοι, Θα υποχωρήσει κάτω από 200.000.»
«Οσον αφορά την Παλαιοπαναγιά Λακωνίας και τη γύρω περιοχή; «Η παραγωγή φέτος θα πέσει κάτω από το 50%. Το ίδιο και στην περιοχή της Νότιας Λακωνίας. Στη Σκάλα Λακωνίας έχουν μια σχετικά καλύτερη παραγωγή. Μεσσηνία και Ηλεία δε φαίνεται να πάνε καλά. Ωστόσο δεν βλέπω πτώση. Ετσι είναι η ελιά. Τα δέντρα πέρυσι ήταν γεμάτα, φέτος είναι άδεια. Τη μια χρονιά έχουμε 500 τόνους, την άλλη 250 τόνους. Τη μισή παραγωγή δηλαδή. Φέτος θα έχουμε και κάτω από τα μισά επειδή πέρυσι ήταν πολύ γεμάτα».
«Τα τελευταία νερά βοήθησαν. Είχαμε ένα πολύ καλό φθινόπωρο. Η περιοχή αδρεύεται αλλά η ελιά θέλει και το θεϊκό νερό. Οφελείται και το φύλλο. Δεν αρκεί το νερό από κάτω, έτσι απλά συντηρείς τα δέντρα. Η βροχή τα βοηθά. Η κλιματική αλλαγή ισχύει αλλά προς το παρόν δε φαίνεται να έχει επηρρεάσει την παραγωγή μας»
Η τιμή παραγωγού, η τιμή στο ράφι
Αναφορικά με τις τιμές παραγωγού, ο κ. Δογαντζής εκτιμά ότι «δεν πάνε καλά τα πράγματα.Το λάδι πωλείται γύρω στα 5 ευρώ και 8,5 ευρώ το βιολογικό», τιμή που δεν αφήνει περιθώρια στον παραγωγό ο οποίος δεν ευθύνεται καθόλου για την τιμή του λαδιού στο ράφι.
«Γενικά προβλέπεται μια χρονιά ισορροπίας, άρα σταθερότητας των τιμών» εξηγεί ο κ. Ζαμπούνης διατηρεί όμως και μια μικρή επιφύλαξη λέγοντας. Ωστόσο είμαστε σε αναμονή γιατί ίσως στην παγκόσμια αγορά λείψουν 200 – 250 χιλ. τόνοι. Θα δούμε».
100% αύξηση εξαγωγών
Μια φυσιολογική ελαιοπαραγωγική χρονιά βλέπει και ο πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Ελαιολάδου κ. Μανώλης Γιαννούλης. «Υπάρχουν θέματα, όπως τα εργατικά αλλά θα είναι μια φυσιολογική χρονιά», εκτιμά. «Η παραγωγή είναι επαρκής. Η Ελλάδα υπερκαλύπτει τις ανάγκες της σε ελιές και λάδι και εξάγει ικανοποιητικά. Από τους 20-25 χιλιάδες τόνους τυποποιημένου ελαιολάδου που εξάγαμε πριν λίγα χρόνια, έχουμε φτάσει σχεδόν στις 40 χιλιάδες. Μέσα στην τελευταία πενταετία η αύξηση της εξαγωγής του ελληνικού λαδιού είναι της τάξεως του 100%. Δεν είναι εύκολο να τοποθετηθεί στα ράφια του εξωτερικού που έχουν καταληφθεί από Ιταλούς και Ισπανούς εξαγωγείς, όμως πάμε πολύ καλά. Είναι μια καλή πορεία που δείχνει προοπτική».
Η εκτίναξη της τιμής πριν δύο χρόνια
Αναφερόμενος στην πτώση της παραγωγής προ διετίας και στην εκτίναξη στη τιμή του λαδιού εξηγεί: «Πριν από δύο χρόνια είχαμε παγκόσμια χαμηλή παραγωγή. Υπήρξε σε όλη τη Μεσόγειο το πρόβλημα. Είχαμε δραματική μείωση της κατανάλωσης και κατά συνέπεια εκτίναξη της τιμής του λαδιού. Τώρα η παραγωγή έχει έρθει στα κανονικά της όπως και οι τιμές».
Στο μισό η κατανάλωση
«Υπάρχει επάρκεια προϊόντος, η Ελλάδα υπερκαλύπτει τις ανάγκες της», επανέρχεται ο κ. Γιαννούλης. «Στις 150 χιλιάδες τόνους ανέρχεται η εσωτερική κατανάλωση και η εξαγωγή τυποποιημένου προϊόντος».
Από την άλλη, όπως μας πληροφορεί, υπάρχει μείωση στην κατά κεφαλήν κατανάλωση εδώ και περίπου τριάντα χρόνια. Από τα 20 κιλά κατανάλωσης ανά άτομο, σήμερα βρισκόμαστε στα 10 με 11 κιλά. Η εξήγηση;
«Ο σύγχρονος τρόπος ζωής χτυπά και την κατανάλωση λαδιού. Ο νέος τρόπος διατροφής προτιμά λιγότερα λιπαρά με αποτέλσμα να μειώνεται η κατανάλωση στα νοικοκυριά ενώ από την άλλη λόγω του γρήγορου και έντονου τρόπου ζωής έχει ενισχυθεί κατά πολύ το delivery».
«Τα νοικοκυριά παραγγέλνουν και δε μαγειρεύουν, ενώ η εστίαση μαγειρεύει κυρίως με σπορέλαιο και όχι ελαιόλαδο. Επιπλέον, πριν 40 χρόνια στην Ελλάδα απαγορευόταν σπορέλαια που δεν ήταν ελληνικά. Παλαιότερα δε γνωρίζαμε το σπορέλαιο».
Επιτραπέζια ελιά
Η επιτραπέζια ελιά υπολογίζεται περί τους 300 – 350 χιλ. τόνους αθροιστικά όλες οι ποικιλίες (Χαλκιδικής, Κονσερβολιές/ Αμφίσσης, Καλαμών που τώρα ξεκίνησε η συγκομιδή της), μάς λέει ο κ. Ζαμπούνης.
Οι ελιές «Καλαμών» λέει ο κ. Γιαννούλης «είναι ένα κατεξοχήν εξαγώγιμο προϊόν»
Τι συμβαίνει στην αγορά
Το τι συμβαίνει στη αγορά ελιάς και λαδιού είμαι μεγάλη συζήτηση, συμπληρώνει ο κ. Ζαμπούνης. «Είναι αξιοπερίεργο ότι στην Ελλάδα μόνο η επιτραπέζια ελιά πάει πολύ καλά (τουλάχιστον στις εξαγωγές της), ενώ το ελαιόλαδο διαρκώς χάνει έδαφος και βαδίζει το δρόμο της εγκατάλειψης άλλων “εθνικών μας προϊόντων” (σταφίδα, καπνός, τεύτλα / ζάχαρη …)».
Δάκος και γλοιοσπόριο
«Ο δάκος και το γλοιοσπόριο είναι οι δύο μεγαλύτεροι εχθροί της ελιάς. Και εάν μεν η καταπολέμηση του γλοιοσπόριου ανήκει στην ατομική ευθύνη του ελαιοκαλλιεργητή, για τον δάκο η ευθύνη ανήκει στο κράτος και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Εδώ υπάρχουν σοβαρές δυσλειτουργίες με αποτέλεσμα ζημίες (ποσοτικά και ποιοτικά) δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ ετησίως», επισημαίνει ο κ. Ζαμπούνης.
Ο δάκος και το γλοιοσπόριο υποβιβάζουν την ποιότητα της ελιάς και του λαδιού καθώς ανεβάζουν την οξύτητά τους μάς λέει και ο κ. Δογατζής.
Η έλλειψη εργατικών χεριών
Τέλος, «τεράστιο πρόβλημα» στην παραγωγή της ελιάς και του λαδιού χαρακτηρίζει την έλλειψη εργατικών χεριών ο κύριος Ζαμπούνης «που οδηγεί σε υψηλά μεροκάματα και στη σταδιακή εγκατάλειψη της ελαιοκαλλιέργειας».
Οπως εξηγεί, «οφείλεται στις γνωστές βαθύτερες αιτίες (δημογραφικό, γήρανση πληθυσμού, εγκατάλειψη υπαίθρου, απαξίωση αγροτικού επαγγέλματος κ.λπ.). Χρειάζεται μια πολιτική διεύρυνσης, επέκτασης των αδειών εργασίας ξένων εργατών παράλληλα με την ενσωμάτωση των μεταναστών παράλληλα με όλα τα μέτρα αναζωογόνησης των περιφερειών και της παραγωγικής ανασυγκρότησης σε ισορροπία με έναν ήπιο τουρισμό», καταλήγει.
